'Is mijn paard gevaarlijk?'

Een serieuze vraag voor veel paardeneigenaren: is mijn paard nu gevaarlijk, dominant of agressief of is er meer aan de hand? Het probleem bij dit soort situaties is dat vaak de bom vaak al gebarsten is, waardoor het lastiger wordt om stapsgewijs te gaan kijken naar welke emoties het paard door middel van explosief gedrag probeert te verbloemen (uit zelfbescherming). 

Met stapsgewijs bedoel ik letterlijk een stapje terug doen. Het verbaast mij nog steeds hoe veel mensen op een paard stappen dat serieuze (gedrags)problemen vertoont op de grond (en logischerwijs dus ook in het zadel) en het af doen als 'eigenwijsheid' of 'dominantie': You have no business being on a horse's back if you can't get things right on the ground! Grondwerk dus. Nog iets waar veel mensen als een berg tegenop zien doordat ze zich weer een beginner voelen. Een geruststelling: dit heeft niet altijd met jou te maken;

Wij mensen leren lineair, dat wil zeggen dat als wij vandaag iets nieuws leren, we morgen de draad weer op kunnen pakken waar we gebleven waren en elke dag iets beter worden. Paarden leren niet-lineair o.a. doordat prooidieren soms voorrang moeten geven aan andere externe informatie verwerken -voor het geval er gevaar dreigt. Ups en downs zijn dus part of life voor elk paard en betekent absoluut niet dat jij of je paard ineens weer beginners zijn.

Ook de wiring van de hersenen van mensen en paarden is niet te vergelijken. Zo geven wij al generaties lang de voorkeur aan een dominante linkerhersenhelft; de helft die onze rechterkant aanstuurt en dingen als analytisch denken, logica, taal en rationeel denken regelt. Onze rechterhersenhelft speelt een rol bij non-verbale communicatie, creativiteit, fantasie en empathie. Een onderontwikkelde rechterhersenhelft heeft dus direct invloed op o.a. werken met paarden. Hun succes tijdens onze samenwerking is grotendeels afhankelijk van hoe zuiver wij communiceren, zonder woorden te gebruiken dus. 


Twee voorbeelden van paarden waar ik mee gewerkt heb,
die als gevaarlijk werden omschreven maar dat niet bleken te zijn:

​
Lucky is een grote Quarter Horse merrie die na wat traumatische ervaringen bij een veiling terechtkwam, waar ze werd gekocht door Freedom Ranch. Binnen een aantal maanden was de merrie veranderd in een gewillig, lief en eerlijk paard waardoor het dus tijd was om een nieuw thuis voor haar te vinden. Na een paar kennismakingen ging de merrie naar huis met een lokale trainer, die al snel niets meer van zich liet horen. Een telefoontje later bleek dat Lucky al dagen opgesloten in haar stal stond nadat ze een ander paard had doodgetrapt, ging liggen tijdens het poetsen en opzadelen en gevaarlijk gedrag vertoonde tijdens het buitenrijden en naar mensen.

Bekijk in de foto's hieronder hoe Lucky terugkwam naar Freedom Ranch en lees wat deze trainer over haar te zeggen had:

Stephanie (eigenaresse van Freedom Ranch) is een aantal jaren geleden begonnen met paarden rehabiliteren. Ze is 1 van de weinige trainers die niet aan 'flipping' doet, maar een paard door het hele rehabilitatieproces neemt - inclusief rijden naast quads en cross motoren - en vervolgens een passend nieuw thuis voor ze zoekt. Een (onjuiste) recensie als die van de trainer hierboven kan funest zijn voor een ranch.

Om zeker te zijn dat Lucky niet gevaarlijk is werd ik gevraagd om eens naar haar te kijken en mijn mening te delen. Nu kwam ik minstens 3x per week naar Freedom Ranch en zag ik Lucky regelmatig, wanneer ik in de weekenden tijd had nam ik haar regelmatig mee op buitenrit samen met mijn man. Het duurde dus niet lang voor ik met zekerheid kon stellen dat Lucky NIET gevaarlijk is. Paarden met een geschiedenis van trauma zullen triggers soms levenslang bij zich dragen. Nu is er niet altijd iets dat we daar aan kunnen doen, maar wat wèl effect en invloed heeft is hoe wij op die triggers reageren.

Zo reed de trainer waar Lucky aan verkocht was bijvoorbeeld met sporen, scherpe bitten en hulpteugels: triggers die bij Lucky gevoelens van onderdrukking, wantrouwen en angst oproepen waardoor ze de behoefte voelde om zichzelf te beschermen: gaan liggen, bijten, steigeren of op hol slaan zijn daar allemaal voorbeelden van. Lucky wilde ontsnappen aan deze nare situatie, haar eerste signalen werden waarschijnlijk genegeerd of niet opgemerkt tot de bom uiteindelijk barstte. Het ego van de mens is dan gekrenkt en het paard krijgt de schuld. 

Bekijk hieronder foto's van Lucky (en bekijk de video) weer terug bij Freedom Ranch waar ze voorlopig ook blijft en zelfs mijn niet-horse-savvy vriendin veilig heeft rondgereden tijdens een buitenrit:

Case; Fin

Fin is een Arabische ruin die ik eind 2020 leerde kennen toen hij terugkwam naar de rescue. Volgens zijn adoptant had hij haar gebeten, deed hij vervelend bij het opzadelen en was hij gevaarlijk, ze noemde hem 'The Devil's Horse'.

Bij de opvang zelf wisten ze ook niet goed wat te denken, bij aankomst gedroeg Fin zich namelijk inderdaad anders dan voorgaande jaren. Nog thuis aan mijn ontbijt ontving ik een berichtje of ik met Fin met wilde komen werken, hij stond al in de round pen met wat water om bij te komen maar hij wilde alleen maar gillen en rennen. Een uur later kwam ik aan bij de rescue waar Fin nog altijd als een raket door de round pen ging en niet altijd op tijd kon stoppen waardoor hij tegen de rails aan botste. Niet echt uitnodigend om al in de round pen te stappen en met de sessie te beginnen. 

Ik liep daarom eerst kalm richting de doorgang, steeds iets dichterbij totdat ik bijna neus aan neus met de explosieve Fin stond. Ik deed geen poging hem te aaien of zelfs aan te kijken, maar liet hem de eerste stap maken. Met een uitgestrekte nek durfde Fin voorzichtig aan mij te snuffelen, zijn ademhaling werd steeds rustiger en hij vergat even zijn zorgen en onzekerheid. Ik wachtte tot ik zeker wist dat Fin's stress levels een heel stuk gezakt waren voordat ik bij hem de round pen in stapte voor een Liberty sessie.

Werken in vrijheid heeft namelijk verschillende voordelen:
- het paard kan 'Nee' zeggen
- gedrag en emotie zijn beter te onderscheiden
- de druk wordt niet onnodig hoog opgevoerd
- het paard wordt niet beperkt in zijn emotionele en fysieke vrijheid (waardoor dit dè kans was voor Fin om aan te vallen)

Eenmaal in beweging bevestigde Fin wat ik al dacht: hij is absoluut niet dominant of gevaarlijk, maar heeft behoefte aan connectie en een assertieve leider. Dit kan ik bepalen naar aanleiding van verschillende factoren:
- zodra ik hem zijn vrijheid gaf (Liberty sessie) daagde hij mij niet uit en probeerde me ook niet de round pen uit te krijgen - Fin's focus verschoof van alles buiten de round pen, naar mij
- wanneer ik merkte dat zijn stress levels weer omhoog gingen en ik hem de ruimte gaf dit af te laten vloeien sloot Fin zich niet af en zette ook niet de aanval in, maar kalmeerde bijna direct weer

Fin bleek uiteindelijk behoefte te hebben aan een leider die zijn stress-signalen en releases direct ziet, kan onderscheiden en ruimte geeft. Hij is inmiddels opnieuw geadopteerd en heeft een super fijn en passend thuis gevonden in Californië.

Bekijk in de video hieronder hoe mijn assessment met Fin eruit zag, hoe ik hem zelf een connectie liet maken en zelf liet bepalen of en wanneer hij opgezadeld wilde worden:

Een echt gevaarlijk paard kom je dus zelden tegen, veel vaker gaat het om miscommunicatie of onwetendheid van de eigenaar. Het is dus van belang dat je weet wat je eigen zwakke en sterke punten zijn voordat je gaat kijken naar wat voor paard je aan wil schaffen. Je moet immers weten wat wel en niet voor jou werkt en bij je past en of je dat een ander (je paard) wel kan en wil bieden. ​

Probeer het als een uitdaging te zien, of je bereid en capable bent om je paard te geven wat hij nodig heeft, op welke dag dan ook en no matter what. Pas je training aan op de emotionele en fysieke staat van je paard zodat je zeker weet dat;
- je paard informatie kan opslaan
- je paard informatie kan verwerken
- jullie basis ijzersterk is
- jullie training leuk blijft

Probeer je focus te verleggen van WAT je paard doet, naar WAAROM hij het doet. Je paard straffen voor gedrag dat hij alleen laat zien uit zelfbescherming heeft een averechts effect, namelijk dat het paard jou uiteindelijk ook gaat zien als een negatieve factor of trigger, met alle gevolgen van dien. Straffen is absoluut niet verkeerd, het is beter om je paard 1 keer een strenge les te leren dan 100x 'Nee' te roepen of een zweep te gebruiken. We zijn snel bang om ons paard pijn te doen en denken dat paarden fragiel zijn, wat ze in zekere zin ook zijn: Fragile, but not like a flower: fragile like a (ticking time) bomb. De effectiviteit van de straf ligt overigens grotendeels aan je timing.

Liefs, 

Zoë van Mourik | Equine Trauma & Behavior Specialist
www.zoevanmourik.com & www.houseofhorsemanship.nl